Amortyzacja części zamiennych

SN podjął uchwałę w odniesieniu do amortyzacji części zamiennych w dniu 12 kwietnia 2012 (sygn. III CZP 80/11): "Zakład ubezpieczeń zobowiązany jest na żądanie poszkodowanego do wypłaty, w ramach odpowiedzialności z tytułu ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego, odszkodowania obejmującego celowe i ekonomicznie uzasadnione koszty nowych części i materiałów służących do naprawy uszkodzonego pojazdu.  Jeżeli ubezpieczyciel wykaże, że prowadzi to do wzrostu wartości pojazdu, odszkodowanie może ulec obniżeniu o kwotę odpowiadającą temu wzrostowi." Zdaniem SN nie jest trafne zapatrywanie, że samo zamontowanie nowej części w pojeździe powoduje, że poszkodowany zyskuje, gdyż ta część po połączeniu jej z pojazdem nie może być oceniana jako samodzielny przedmiot obrotu. Nieuzasadnione jest zatem założenie, że przy naprawie rzeczy polegającej na przywróceniu do stanu poprzedniego można odrębnie oceniać wartość części użytych do naprawy, a pomijać wartość i użyteczność rzeczy jako całości. W ocenie SN, o tym, że zamontowanie nowych części w miejsce starych prowadzi do bezpodstawnego wzbogacenia poszkoodwanego, można mówić tylko wtedy, gdyby spowodowało to wzrost wartości pojazdu jako całości. SN wyjaśnił również, kiedy zachodzi celowość i ekonomiczność zastosowania nowych części w pojeździe poszkodowanego. Celowość będzie zachodziła wówczas, kiedy części tej nie da się naprawić w taki sposób, aby przywrócić ją do stanu sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę. Zatem niezbędność dokonania naprawy uszkodzonego pojazdu nowymi częściami zamiennymi będzie zachodziła wówczas, kiedy naprawa uszkodzonych części nie przywróci wartości użytkowej pojazdu, jak też nie zapewni dotychczasowego komfortu oraz bezpieczeństwa jazdy. Ekonomiczność zastosowania nowych części należy rozpatrywać pod kątem tego, czy ich zastosowanie spowoduje wzrost wartości pojazdu poszkodowanego jako całości, bowiem tylko wówczas można rozpatrywać możliwość zastosowania zasady compensatio lucri cum damno, w celu przeciwdziałania bezpodstawnemu wzbogaceniu się poszkodowanego. SN wskazał zatem, że "nie ma żadnych podstaw prawnych aby zawsze odrębnie oceniać wartość części i jeżeli części stare były już w chwili wypadku częściowo zużyte, z tego powodu obniżać należne odszkodowanie za przywrócenie do stanu poprzedniego całego pojazdu". W ocenie SN wykładnia art. 361 par. 2 i art. 363 par. 2 k.c. prowadzi do wniosku, że ubezpieczyciel, w ramach umowy o OC posiadacza pojazdu, powinien ustalić odszkodowanie w kwocie, która zapewni poszkodowanemu przywrócenie pojazdu do stanu sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę jako całości. Brak jest podstaw do tego, aby poszkodowany ponosił dodatkową stratę w postaci różnicy pomiędzy wartością części zamiennych, jaką miały one przed wypadkiem, a wartością części nowychktórych zamontowanie w naprawionym pojeździe było celowe. W ocenie SN "poszkodowany ma prawo oczekiwać, że otrzyma od ubezpieczyciela kwotę która obejmuje także wartość nowych części, których zamontowanie jest potrzebne, aby przywrócić pojazd do stanu sprzed zdarzenia wyrządzającego szkodę. Obowiązkiem zaś zakładu ubezpieczeń jest ustalenie i wypłacenie odszkodowania w takiej właśnie wysokości."
Nie ma przy tym znaczenia okoliczność czy poszkodowany faktycznie dokona naprawy pojazdu; bowiem może on wybrać, czy naprawienie szkody ma nastąpić poprzez przywrócenie do stanu poprzedniego czy też zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. SN doszedł do wniosku, że literalna wykładnia art. 361 par. 2 i art. 363 par. 2 kc nie daje podstaw do obniżenia należnego poszkodowanemu odszkodowania o różnicę pomiędzy wartością części nowej a wartością części, która uległa uszkodzeniu, wyliczoną odrębnie dla każdej części. Za taką wykładnią, zdaniem Sądu, przemawiają również argumenty celowościowe. Przyjęcie bowiem, że odszkodowanie może być obniżone o różnicę pomiędzy wartością części nowej i części starej, stanowiłoby wyraźny sygnał dla poszkodowanego, aby poszukiwał on nie części nowych, lecz części uzyskanych z odzysku. Zamontowaniez kolei takiej części mogłoby prowadzić do zmniejszenia bezpieczeństwa przy korzystaniu z  pojazdu. Znalezienie na rynku części, której okres eksploatacji odpowiada okresowi w jakim była eksploatowana stara część, jest także praktycznie niewykonalne. Jak zauważył SN, zakład ubezpieczeń z jednej strony dowolnie ustala, że poszkodowany może otrzymać odszkodowanie w wysokości wartości części już częściowo zużytej, z drugiej zaś znalezienie części zamiennej za taką kwotę wcale nie gwarantuje, że ta część będzie miała przynajmniej  taki okres użycia, jaki miała stara, która uległa uszkodzeniu. SN wskazał, że ze względów bezpieczeństwa montowanie w pojeździe części używanych, jak by chcieli ubezpieczyciele, niesie ze sobą ryzyko obniżeniastopnia bezpieczeństwa posiadacza pojazdu i innych uczestników ruchu.
W ocenie SN mogą wystąpić takie okoliczności, że zamontowanie podczas przywracania pojazdu do stanu poprzedniego nowych części spowoduje jednak wzrost wartości pojazdu jako całości. Odnosząc się zatem do możliwości zastosowania zasady compensatio lucri cum damno, czyli pomniejszenia kwoty odszkodowania z uwagi na zwiększenie wartości rzeczy (samochodu) po naprawie, SN wskazał że ciężar dowodu w tym zakresie powinien obciążać zakład ubezpieczeń. Zdaniem Sądu z faktów powszechnie znanych wynika, że jeżeli pojazd był naprawiany w związku z wypadkiem, to jego cena ulega obniżeniu i nie ma znaczenia, że zamontowano w nim elementy nowe w miejsce już zużytych. Poszkodowany który żąda przywrócenia stanu poprzedniego pojazdu, nawet jeśli otrzymuje odszkodowanie wypłacone przez ubezpieczyciela, które pokrywa koszty naprawy i zakup nowych części, z reguły nie tylko nie zyskuje, ale biorąc pod uwagę wartość pojazdu jako całości, może, gdy będzie chciał go sprzedać, ponieść stratę. Skoro zatem z reguły wymiana części starych na nowe nie prowadzi do wzrostu wartości samochodu to tylko wykazanie przez zobowiązanego do ustalenia i wypłaty odszkodowania, że w konkretnym wypadku jest inaczej, pozwala na zmniejszenie odszkodowania.   
Reasumując, SN wskazał że wykładnia literalna i celowościowa art. 363 par. 1 k.c. oraz art. 361 par. 2 k.c powinna prowadzić do jednoznacznego wniosku, że poszkodowany dochodzący roszczenia w ramach ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych może domagać się w przypadku uszkodzenia pojazdu mechanicznego, gdy zachodzi konieczność wymiany uszkodzonych części, aby należne odskzodowanie zostało ustalone w oparciu o ceny nowych części bez porąceń amortyzacyjnych. W związku z tym, że pojazdy pomimo tego że są naprawiane przy użyciu nowych części, z reguły tracą na wartości, zasada compensatio lucri cum damno może mieć zastosowanie tylko  w wyjątkowych sytuacjach tzn. gdy faktyczne zamontowanie nowych części spowodowałoby wzrost wartości pojazdu jako całości. Ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa tylko na ubezpieczycielu. Dodatkowo SN ponownie wypowiedział się o konieczności ujmowania w odszkodowaniu również tzw. utraty wartości handlowej uszkodzonego pojazdu.